ΔΙΑΣΤΡΕΜΜΑ. Όταν το πόδι...γυρνάει!

Το διάστρεμμα του αστραγάλου είναι ίσως ο πιο κοινός τραυματισμός που συμβαίνει στα άτομα που ασχολούνται με τον αθλητισμό και ειδικότερα με αθλήματα όπως το ποδόσφαιρο, το μπάσκετ και το βόλεϋ. Υπολογίζεται ότι στην Ολλανδία κάθε χρόνο συμβαίνουν 230.000 διαστρέμματα. Μεγάλο επίσης είναι το ποσοστό των επανατραυματισμών, το οποίο φτάνει το 70%. Κλειδί στην αντιμετώπιση του διαστρέμματος είναι η σωστή αποκατάσταση ώστε να αποφευχθούν μελλοντικοί επανατραυματισμοί που μπορεί να οδηγήσουν σε χρόνια συμπτώματα και αστάθεια στην άρθρωση του αστραγάλου.

Τι είναι το διάστρεμμα;

Διάστρεμμα είναι ο τραυματισμός ενός συνδέσμου μιας άρθρωσης. Το διάστρεμμα του αστραγάλου συμβαίνει όταν το βάρος του σώματος ή μια εξωτερική δύναμη (πχ. άμεσο χτύπημα) κινήσει βίαια την άρθρωση πέραν του φυσιολογικού ορίου, με αποτέλεσμα οι σύνδεσμοι να διαταθούν υπέρμετρα και να υποστούν ρήξη των ινών τους.

Συμπτώματα

Τα συνήθη συμπτώματα μετά από διάστρεμμα του αστραγάλου είναι:

·         Πόνος, ο οποίος εμφανίζεται κυρίως με την κίνηση του αστραγάλου.

·         Δυσκολία στο περπάτημα.

·         Πρήξιμο, το οποίο μπορεί να επεκταθεί μέχρι τα δάχτυλα.

·         Αιμάτωμα, το οποίο, λόγω της βαρύτητας, παρατηρείται χαμηλότερα από το σημείο τραυματισμού.

Τα συμπτώματα αυτά οφείλονται στη φλεγμονή που αναπτύσσεται στην περιοχή και είναι η προσπάθεια του οργανισμού να επουλώσει τον τραυματισμό. Αν τα συμπτώματα είναι πολύ έντονα (συνεχής πόνος, πλήρης αδυναμία κίνησης και βάδισης) και δεν υποχωρούν μετά το πέρας 3-4 ημερών τότε ο ασθενής πρέπει να επισκεφθεί άμεσα ορθοπεδικό ιατρό για διερεύνηση ύπαρξης σοβαρότερου τραυματισμού, όπως είναι το κάταγμα.

Αντιμετώπιση των συμπτωμάτων

Η θεραπεία του διαστρέμματος ξεκινάει αμέσως μετά τον τραυματισμό με πρώτο στόχο τον περιορισμό των συμπτωμάτων της φλεγμονής. Οι πρώτες ενέργειες που πρέπει να ακολουθηθούν για 2 έως 3 μέρες προέρχονται από τα αρχικά της λέξης Κ.Α.Π.Α.:

·         Κρυοθεραπεία – Η εφαρμογή ψυχρού επιθέματος (πχ. παγοκύστη) στην περιοχή του τραυματισμού θα βοηθήσει στη μείωση του πόνου και του πρηξίματος.

·         Ανάπαυση/Ακινητοποίηση – Οι έρευνες δείχνουν ότι η τάση που υπήρχε παλαιότερα για ακινητοποίηση του αστραγάλου με νάρθηκα φαίνεται να έχει αντίθετα από τα επιθυμητά αποτελέσματα. Ο νάρθηκας υποκαθιστά τη δράση των μυών με αποτέλεσμα να δημιουργείται αστάθεια στην άρθρωση του αστραγάλου. Αντιθέτως η έγκαιρη έναρξη της αποκατάστασης οδηγεί σε ταχύτερη ανάρρωση και γρήγορη επιστροφή στις αθλητικές δραστηριότητες.   

·         Περίδεση – Η χρήση απλού ελαστικού επιδέσμου βοηθάει προσωρινά στον περιορισμό του πρηξίματος. Ο επίδεσμος εφαρμόζεται κατά τη διάρκεια της ημέρας και πρέπει να αφαιρείται κατά την ξεκούραση και την κατάκλιση.

·         Ανάρροπη θέση – Ένας τρόπος για να ανακουφιστεί το πόδι από το πρήξιμο και τον πόνο είναι η τοποθέτηση του σε ανάρροπη θέση. Αυτή η θέση μπορεί να συνδυαστεί και με την εφαρμογή παγοκύστης.

Παυσίπονα

Σύμφωνα με τις οδηγίες που εφαρμόζονται στη Μεγάλη Βρετανία, ο ασθενής μπορεί να πάρει απλά αναλγητικά και αντιφλεγμονώδη φάρμακα που περιέχουν παρακεταμόλη και ιβουπροφένη αντίστοιχα. Σε κάθε περίπτωση τα φάρμακα πρέπει να λαμβάνονται σύμφωνα πάντα με τις αναγραφόμενες οδηγίες και με τις εντολές του ιατρού.

Φυσικοθεραπεία

Η φυσικοθεραπεία ξεκινάει 72 ώρες μετά τον τραυματισμό και ως στόχο έχει την:

·         Περαιτέρω μείωση του πόνου και του πρηξίματος.

·         Αποκατάσταση της κινητικότητας του αστραγάλου.

·         Αύξηση της δύναμη και της αντοχής των μυών του ποδιού.

·         Βελτίωση των αντανακλαστικών της ισορροπίας.

Για την επίτευξη των παραπάνω στόχων ο φυσικοθεραπευτής θα εφαρμόσει διάφορες τεχνικές και μέσα θεραπείας όπως: αρθρική κινητοποίηση, ασκήσεις ενδυνάμωσης, μυϊκές διατάσεις, ασκήσεις ισορροπίας, ασκήσεις σχετικές με εκάστοτε άθλημα, ηλεκτροθεραπεία κ.ά.  

Η αποτελεσματικότητα της αποκατάστασης

Την τελευταία εικοσαετία έχουν γίνει πολλές έρευνες για τη δράση των ασκήσεων αποκατάστασης με ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Ενδεικτικά:

·         Πρόγραμμα αποκατάστασης 6 εβδομάδων με ασκήσεις ισορροπίας και συντονισμού μείωσε σημαντικά τον κίνδυνο νέου διαστρέμματος σε βάθος 1 έτους.

·         Πρόγραμμα αποκατάστασης με άλματα μείωσε τα διαστρέμματα σε παίχτες του βόλεϋ κατά 50%.

·         Πρόγραμμα αποκατάστασης 5 εβδομάδων με ασκήσεις ισορροπίας βελτίωσε την ισορροπία και τη σταθερότητα σε ποδοσφαιριστές.

Η σωστή αποκατάσταση από το διάστρεμμα του αστραγάλου θα επιτρέψει τη γρήγορη και ασφαλή επιστροφή στις αθλητικές δραστηριότητες. Επίσης θα μειώσει σημαντικά τις πιθανότητες επανατραυματισμού και θα λειτουργήσει προληπτικά στην ανάπτυξη χρόνια αστάθειας στην άρθρωση του αστραγάλου.

Η επανένταξη στις αθλητικές δραστηριότητες γίνεται σταδιακά και σύμφωνα με τις οδηγίες του φυσικοθεραπευτή.

ΚΑΤΑΓΜΑ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

Κάταγμα είναι αυτό που συνήθως αποκαλούμε ως σπάσιμο του οστού. Είναι ένας σοβαρός τραυματισμός και χρήζει άμεσης ιατρικής αντιμετώπισης και φροντίδας. Κατά τον τραυματισμό, εκτός από το οστό, μπορεί να υποστούν βλάβη και γειτονικοί ιστοί, όπως είναι οι μύες, οι σύνδεσμοι, τα αγγεία και  τα νεύρα.

Οι παραπάνω τραυματισμοί σε συνδυασμό με την ακινητοποίηση του μέλους που υπέστη το κάταγμα, δημιουργούν τα προβλήματα εκείνα που καλείται να αντιμετωπίσει ο φυσικοθεραπευτής. Αυτά συνήθως είναι ο πόνος, η αρθρική δυσκαμψία, η μυϊκή ατροφία, το πρήξιμο της περιοχής κ.ά. Ο στόχος της φυσιοθεραπευτικής αποκατάστασης είναι η επαναφορά του ασθενούς στα επίπεδα λειτουργικότητας και ανεξαρτησίας που είχε πριν από τον τραυματισμό.

Κάταγμα του ισχίου

Το παράδειγμα που ακολουθεί αφορά τα κατάγματα του άνω τριτημορίου του ισχίου και είναι αυτά που συμβαίνουν συχνά σε άτομα της τρίτης ηλικίας (εικ. 1). Στη Μεγάλη Βρετανία, τα κατάγματα του ισχίου αποτελούν τη συνηθέστερη αιτία για εισαγωγή στην ορθοπεδική κλινική. Συμβαίνουν κυρίως σε ηλικιωμένα άτομα, μετά από πτώση. Τα άτομα αυτά συνήθως έχουν οστεοπόρωση, κάνοντας τα οστά εύθραυστα και επιρρεπή σε κατάγματα.

Η αποκατάσταση της κινητικότητας αυτών των ατόμων είναι ζωτικής σημασίας ώστε να ανακτήσουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερο βαθμό ανεξαρτησίας. Περίπου το 20% αυτών των ασθενών θα χρειαστούν μακροχρόνια καθημερινή νοσηλευτική φροντίδα στο σπίτι. Έρευνες δείχνουν ότι η άμεση έναρξη της αποκατάστασης σχετίζεται με λιγότερες μέρες παραμονής στο νοσοκομείο, λιγότερες επιπλοκές, γρηγορότερη ανάκτηση της λειτουργικότητας και λιγότερη ανάγκη για φροντίδα στο σπίτι.

Η πλειοψηφία των καταγμάτων του ισχίου αντιμετωπίζεται χειρουργικά και με αυτό τον τρόπο επιτρέπεται η άμεση κινητοποίηση του ασθενούς (εικ. 2). Η φυσικοθεραπεία ξεκινάει από την πρώτη μετεγχειρητική μέρα, με απλές ασκήσεις στο κρεβάτι και έως την τρίτη μέρα ο ασθενής μπορεί να περπατήσει με την υποστήριξη περιπατητήρα.

Όταν ο ασθενής επιστρέψει στο σπίτι, η συνέχιση της αποκατάστασης είναι απαραίτητη. Μετά από ένα τέτοιο τραυματισμό, η ψυχολογία των ηλικιωμένων επηρεάζεται αρνητικά και γίνονται απαισιόδοξοι πως δε θα μπορέσουν να αντεπεξέλθουν του τραυματισμού. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να παραμένουν στο κρεβάτι για πολλές ώρες, θέτοντας έτσι σε αχρησία το χειρουργηθέν μέλος. Η ψυχολογική ενθάρρυνση από το οικογενειακό περιβάλλον και τον φυσικοθεραπευτή θα βοηθήσει τον ασθενή να ξεπεράσει τους φόβους και τις ανησυχίες του. Σε αυτό το στάδιο ο φυσικοθεραπευτής θα αξιολογήσει τη λειτουργικότητα του ασθενούς και θα θέσει τους στόχους της αποκατάστασης. Σε συνεννόηση με τους συγγενείς, θα συζητηθεί και η ασφαλής μετακίνηση του ασθενούς μέσα στο σπίτι.

Συνοπτικά, η φυσικοθεραπευτική αποκατάσταση περιλαμβάνει:

·    Ασκήσεις για βελτίωση της κινητικότητας της άρθρωσης ισχίου. Γίνονται για να ανακτηθεί η πλήρης κίνηση της άρθρωσης και για να εξοικειωθεί ο ασθενής με την κίνηση του ισχίου, η οποία τις πρώτες μέρες είναι λίγο δύσκολη και ίσως επώδυνη λόγω των ραμμάτων από το χειρουργείο.

·    Ασκήσεις ενδυνάμωσης των μυών του ισχίου και του γόνατος. Οι ασκήσεις αυτές θα βοηθήσουν στην ανάκτηση της μυϊκής δύναμης του ποδιού που αναπόφευκτα θα μειωθεί λόγω της ακινητοποίησης και του πόνου.

·    Επανεκπαίδευσης της βάδισης. Ο ασθενής θα διδαχθεί τον σωστό τρόπο χρήσης των βοηθημάτων βάδισης (πχ πατερίτσες) και θα μάθει να περπατάει με το ορθότερο δυνατό τρόπο.

·    Ασκήσεις για βελτίωση της ισορροπίας. Οι ασκήσεις αυτές θα αυξήσουν την αυτοπεποίθηση του ασθενή και θα μειώσουν τις πιθανότητες πτώσης.

·    Ασκήσεις στις σκάλες. Γίνονται στο τελικό στάδιο της αποκατάστασης και μιμούνται κινήσεις όπως είναι το ανέβασμα και το κατέβασμα ενός πεζοδρομίου.

Η χρονική διάρκεια της φυσικοθεραπείας εξαρτάται από τις ανάγκες και τις δυνατότητες του εκάστοτε ασθενούς και η αποκατάσταση ολοκληρώνεται όταν ο ασθενής φτάσει στο επίπεδο να πραγματοποιεί με ασφάλεια τις καθημερινές του δραστηριότητες, εντός και εκτός του σπιτιού.